Tahran İle Bakü’nün Hazar deniz kirlenmesiyle mücadele işbirliği

İran İslam cumhuriyetinin çevre hayatını koruma örgütünün başkanı Dr. Masume Ebtekar, Hazar denizi kirlenmesini önlemek amacıyla İran İle Azerbaycan cumhuriyeti arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi gerektiğini söyledi.

Mesume Ebtekar Trend haber ajansına verdiği demecinde, Hazar denizi sularında kirlenme yaşandığını, kıyıdaş ülkelerin aldırmaz tutumları sonucu deniz canlılarının zehirlendiğini, bu nedenle Hazar denizi kıyıdaşı ülkelerin bu deniz sularını kirlenmekten kurtarmaları gerektiğini, bu amaçla Hazar denizi çevre hayatını korumak için bölgesel konvansiyonu sekretaryasının kurulması gerektiğini vurguladı.

İran çevre hayatını koruma örgütünün başkanı Dr. Masume Ebtekar, kıyıdaş ülkelerin Hazar denizini kirlenme krizinden kurtarmak için acilen harekete geçmeleri ve deniz kazalarını önlemeye çalışmaları gerektiğini belirti.

Çevreci uzmanlar ve su canlılarını koruma örgütlerinin bildirdiklerine göre, Hazar Denizi gözle görülür bir şekilde kirlenmiştir zira denize petrol atıkları ve atık sular akıtılmakta. Kirlenme tehlikesi ile karşı karşıya olan dünya’nın en büyük gölü olan kapalı Hazar batıda Azerbaycan Cum. ve Rusya, kuzeydoğu ve doğuda Kazakistan, doğuda Türkmenistan, güneyde İran toprakları ile çevrelenmiştir.  Uzunluğu 1210, genişliği 210-436 kilometredir.

Hazar denizinin kirlenmesini önlemek için istisnasız bütün kıyıdaş ülkeler ortak eylem planı geliştirmelidirler. Hazar denizinin kirlenmesinden doğan çevresel facia, kıyıdaş ülkelerin halklarının da sağlıklı yaşamını ve geçim şartlarını tehdit etmektedir. Hazar denizinin ekosisteminin tahrip edilmesiyle birlikte bitki türleri ve ormanlar ve su canlıları da yok olmaya başlayacaktır.

İran ile Rusya ve Azerbaycan cumhuriyeti devlet başkanlarının  Bakü’deki zirve toplantısında raylı sistemin kurulup geliştirilmesi, ulaştırma ve taşımacılık sektöründeki işbirliğini takviye etme kararı alındı. Azerbaycan cumhuriyeti yetkililerinin bu kararlara uymaları, Hazar denizi çevre hayatını kirlenme sürecinden kurtarmaya etkin katkıda bulunmaları bekleniyor. Birçok uzmana göre, son 30 yılda Azerbaycan cumhuriyeti petrol sektörü, Hazar denizinin kirlenmesine en fazla katkıda bulunmuştur.

Sovyetlerin dağılmasından sonra, bağımsızlaşan kıyıdaş ülkelerle İran son 25 yılda Hazar denizini çevresini koruma, kirlenmesini önleme, güvenliğini sağlama, barış denizi olma özelliğini koruma amacıyla 46 kez uzmanlar toplantısı yaptılar. Kıyıdaş ülkelerin devlet başkanları da çevre hayatı, askeri ve güvenlik işbirliği anlaşmaları imzaladılar. Buna rağmen Hazar denizinin hukuki statüsünü belirleme yasa tasarısı çalışmaları, hala karara bağlanamadı. Hazar denizi kıyıdaşı ülkelerin 2002 yılındaki Türkmenistan Başkenti Aşkabad’daki zirve toplantısında bu denizin çevre hayatının korunması ve kirlenmesini önleme anlaşması imzalandı. Hazar Denizi kıyısında bulunan Kazakistan, Azerbaycan Cum., Rusya, Türkmenistan ve İran  5 Kasım 2003 tarihinde Tahranda Çevre hayatı bakanları ve başkanları işbirliği senedi imzaladılar. Bu senet beş ülkenin meclisleri tarafından da onaylandı. Fakat ne yazık ki bu anlaşmaya rağmen Hazar denizi kirlenmesi devam etmekte.